CoVid-19 ve Gebelik/Emzirme Dönemi: Güncel Bilgi
COVID-19 nedir?
COVID-19 akciğerleri ve solunumu etkileyen yeni bir hastalıktır. Yeni tip bir koronavirüs bu hastalığa neden olur. Semptomlar ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Ayrıca bulantı ve ishal gibi mide problemlerine ve koku veya tat alma duyunuzda kayba neden olabilir. Virüse maruz kaldıktan 2 ile 14 gün sonra belirtiler ortaya çıkabilir.
COVID-19 nasıl bulaşır?
Virüs damlacık yoluyla bulaşır.
COVID-19’un yayılabileceği iki yol vardır:
- Enfekte kişiyle yakın temas (2 metre) içinde kişinin solunum yolu salgılarının sizin gözünüze, ağzınıza, burununuza teması yolu ile,
- Dolaylı olarak, solunum salgıları ile kontamine olmuş bir yüzeye, nesneye veya ele dokunarak ve sonra kendi ağız, burun veya gözlerinize dokunmanız yolu ile. Ayrıca virüs plastik ve çelik yüzeylerde yaklaşık 72 saat, bakırda 24 saate kadar canlı kalabilmektedir.
COVID-19 bulguları nelerdir?
Virüsün başlıca semptomları; yüksek ateş, yeni başlayan öksürük, solunum sıkıntısı, koku – tat kaybıdır ve virüsle enfekte olmuş çoğu insan bu semptomlardan en az birini yaşamaktadır.
COVID-19 hamile kadınları nasıl etkiler?
Gebeler, önlem amacıyla orta derecede risk altındaki kişiler listesine dahil edilmiştir. Bunun nedeni, kadınların küçük bir kısmında gebeliğin, vücudunuzun şiddetli viral enfeksiyonları yönetme şeklini değiştirebilmesidir ve grip gibi bazı viral enfeksiyonlar, hamile kadınlarda daha kötü. seyreder. Gebelikte, virüse yakalanmanız durumunda ciddi şekilde hastalanma riskinin en yüksek olduğu zamanın 28 hafta ve sonrası olduğu görülmektedir.
- COVID-19 olan ve semptomlar gösteren gebelerin, COVID-19’u olan gebe olmayan kadınlara göre ve yoğun bakım ünitesinde (YBÜ) yatma, ventilatöre ihtiyaç duyma (solunum desteği) ve ölüm olasılığı daha yüksektir. Fakat genel olarak bu risklerdeki artış küçüktür.
- Obezite ve gestasyonel diyabet gibi sağlık sorunlarına sahip gebe kadınların, bu koşullara sahip gebe olmayan kadınlara benzer şekilde, ciddi hastalık riski daha yüksek olabilir.
COVID-19 anne karnında bebeği nasıl etkiler?
Mevcut bilgiler gebelik sırasında hastalandığınız taktirde bu durumun bebeğinizin gelişimini etkilemeyeceği yönündedir. Virüsün düşüğü arttırdığına dair bilimsel veri yoktur. Gebelik sırasında virüsle enfekte olan annenin virüsü anne karnında bebeğine geçirme riski mevcut olmakla birlikte bu nadir görülen bir durumdur. COVID-19’lu bazı gebeler erken doğum yapmıştır, ancak erken doğumların COVID-19 nedeniyle olup olmadığı açık değildir.
Gebeler koronavirüsü önlemek için ne yapmalıdır?
Virüs esas olarak kişiden kişiye temas yoluyla bulaşmaktadır. Hamile kadınlar, kendilerini korumak için, herkesin aldığı önlemleri almalıdırlar. Bunlar:
- Ellerin en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanması
- Eller yıkanmıyorsa en az % 60 alkol içeren bir el dezenfektanı veya kolonya ile eller temizlenmeli (eller kuruyana kadar ovulmalı)
- Gözlere, burna ve ağza dokunmaktan kaçınılmalı
- Olabildiğince evde kalınmalı, dışarı çıkmak gerekiyorsa diğer insanlardan en az 6 metre uzakta durulmalı
- Hasta insanlardan kaçınılmalı
Gebeler maske takmalı mıdır?
3 Nisan 2020’den itibaren CDC, hamile kadınlar da dahil olmak üzere tüm insanların halka açık yerlerde COVID-19’un yayılmasını yavaşlatmak için maske takmalarını önermektedir. Maske takmak veya yüzünüzü kapatmak önemlidir, çünkü çalışmalar insanların herhangi bir semptom göstermeden de virüsü yayabileceğini göstermiştir. Maske, market veya eczane gibi diğer insanlardan 1,5 metre uzakta kalamayacağınız yerlerde çok önemlidir. Ama yine de evden ayrıldığınızda diğer insanlardan en az 1,5 metre uzakta durmaya çalışmalısınız; maske takmanız, sosyal mesafenin önemli olmadığını göstermez. Tıbbi, yüksek korumalı maske (N95 maske) kullanmanıza gerek yoktur.
COVID-19 doğum öncesi ve doğum sonrası doktor kontrollerini nasıl etkileyecek?
Kontrollerinizin sıklığı ve zamanlamasını belirlemek için kadın doğum uzmanı ve aile hekiminizi aramanız önerilir. Gebeliğin seyrine göre daha az veya daha fazla yüz yüze ziyarette bulunmanız gerekebilir. Ayrıca, doktorunuzla telefonla veya çevrimiçi video görüşmesi yoluyla görüşebilirsiniz.
Bu dönemde fiziksel olarak nasıl sağlıklı kalabilirim?
Hamile kadınlar gebelik sırasında her zaman önerilenleri takip ederek sağlıklı kalabilirler:
- Sağlıklı yemekler
- Düzenli egzersiz
- Düzenli uyku
- Alkol ve sigaradan kaçınma
D vitamini takviyesi almalı mıyım?
Gebelikte tüm kadınlara D vitamini takviyesi önerilir.
Düşük D vitamini seviyesine sahip kişilerin, COVID-19 olmaları halinde ciddi solunum yolu komplikasyonları riskinin arttığı yönünde bazı raporlar vardır. Bununla birlikte, D vitamini almanın koronavirüs enfeksiyonunu önlediğini veya etkili bir tedavi olduğunu gösteren yeterli kanıt yoktur.
Kuzey yarımkürede yaşayan çoğu insan düşük D vitamini seviyelerine sahiptir. Bu nedenle tüm gebelere kemik ve kas sağlığı için günde 10 mikrogram D vitamini almaları tavsiye edilmektedir.
Grip aşısı olmalı mıyım?
Tüm gebelerin, gebeliğin her aşamasında güvenli olan grip aşısını yaptırmaları teşvik edilir. Çoğu insan gripten hızla iyileşir, ancak hamilelik sırasında grip, bazı kadın ve bebekler için ciddi seyredebilir. Bunun nedeni, gebeliğin vücudunuzun viral enfeksiyonlarla nasıl savaştığını değiştirebilmesidir.
Bu dönemde artan stres, kaygı ve depresyonu nasıl yönetebilirim?
Bazı hamile ve lohusa kadınlar, COVID-19 nedeniyle korku, belirsizlik, stres veya kaygı hissediyor olabilir. Bu süre zarfında arkadaşlarınıza ve ailenize ulaşmak yardımcı olabilir. Telefon görüşmeleri, kısa mesajlar ve çevrimiçi sohbetler bağlantıda kalmanın güvenli yoludur. Ayrıca, telefonla veya çevrimiçi olarak erişebileceğiniz tedavi ve destek kaynakları da vardır. Eğer aşağıdaki belirtileri yaşıyorsanız doktorunuzla nasıl yardım alacağınız hakkında konuşun:
- Üzgün, umutsuz, değersiz veya çaresiz hissetmek
- Hızlı bir kalp atışına neden olabilecek korku veya endişe
- Hayatın yaşamaya değer olmadığını hissetmek
- Kurtulması zor, tekrarlanan, korkutucu ve istenmeyen düşünceler
Krizdeyseniz veya kendinize veya başkalarına zarar vermek istediğinizi düşünüyorsanız, hemen 112’yi arayın.
Fiziksel aktivite zihinsel sağlığınıza da yardımcı olabilir. Endişeli hissediyorsanız, nefes egzersizleri yararlı olabilir. Kötü hissettiğinizde nefes alın, 7 saniye tutun ve 8 saniyede nefesinizi verin. Bu egzersizi üç kez tekrarlayın.
Hamileyim ve COVID-19 olduğumu düşünüyorum. Ne yapmalıyım?
Koronavirüse maruz kaldığınızı, ateş veya öksürüğünüz olduğunu düşünüyorsanız, doktorunuzu arayın. Acil durum gösteren uyarı işaretleriniz varsa, 112’yi arayın veya hemen hastaneye gidin. Acil durum uyarı işaretleri aşağıdakileri içerir:
- Nefes almakta zorlanmak veya nefes darlığı (hamilelik sırasında sizin için normal olandan daha fazla)
- Göğüste devam eden ağrı veya baskı
- Ani kafa karışıklığı
- Başkalarına cevap verememe
- Dudaklar veya yüzde morarma-mavimsileşme
COVID-19 tanısı için görüntüleme yöntemi (röntgen, tomografi) istendi. Yaptırabilir miyim?
COVID-19 tanısında akciğerin direk grafi ve bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi tanıda ve hastalığın ciddiyetini belirlemede önemlidir. Gebelerde karın bölgesi kurşun yelekle korunarak çekilen, sadece akciğere yönelik röntgen ve tomografinin radyasyon dozu, bebeğiniz için çok düşüktür ve herhangi bir anomali ya da gebelik kaybı riski taşımaz. Klinik gereklilik halinde bu tetkikleri yaptırabilirsiniz. Emziren annelerde de yine radyasyon ve verilebilecek olası kontrast maddelerin süte geçişi klinik olarak anlamlı olmadığından, bu durum geçerlidir.
Hamileyim ve COVID-19 teşhisi kondu. Ne yapmalıyım?
COVID-19 teşhisi konulursa, elbette uygun tedaviyi doktorlarınız belirleyecektir. Fakat COVID-19 olanlar için CDC tavsiyeleri şunlardır:
- Tıbbi yardım alma zorunluluğu hariç evden çıkmayın.
- Toplu taşıma araçlarından kaçının.
- Doktorunuzun ofisine veya herhangi bir hastaneye gitmeden önce mutlaka arayın ve gerekli önlemleri uygulayarak sağlık kuruluşuna başvurun.
- Daha kötü hissediyorsanız veya acil bir durum olduğunu düşünüyorsanız hemen tıbbi yardım alın.
- Kendinizi evinizdeki diğer insanlardan izole edin.
- Tıbbi yardım almak için bir sağlık kuruluşuna gittiğinizde bir yüz maskesi takın.
COVID-19 ilaçlarını gebelikte kullanabilir miyim?
COVID-19’da ilaç tedavisi yaygın olarak kullanılmaktadır, fakat ilaçların etkinliği ve olası zararlı etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bilimsel çalışmaların büyük çoğunluğu gebeleri çalışma dışı bırakmaktadır. Bu nedenle ilaçların güvenilirliği, gebe olmayan popülasyona göre daha zayıf bilimsel kanıta dayanmaktadır.
Mevcut kanıtlara göre, COVID-19 tedavisinde kullanılan remdesivir (antiviral), lopinavir/ritonavir (antiviral), azitromisin (antibiyotik), hidroksiklorokin, deksametazon (steroid) ve plazma tedavileri gebelikte kullanılabilir. Favipravir (antiviral) ise gebelere önerilmemektedir.
Doğum planlarımda herhangi bir değişiklik yapmalı mıyım?
Doğum planınız hakkında doktorunuzla konuşun. Çoğu durumda, doğumun zamanlaması ve yönteminin (vajinal doğum veya sezaryen doğum) değiştirilmesi gerekmemektedir. Fakat sağlık kuruluşları politikalarını bu dönemde yeniden ayarlamaktadır. Örneğin, izin verilen ziyaretçi sayısında ve hastanede ne kadar kalacağınız konusunda değişiklikler olabilir.
Gebelik sırasında olmam gereken aşılarda COVID-19 nedeniyle bir değişiklik var mı?
COVID-19’a neden olan virüse karşı korunacak, şu an için uygulanan herhangi bir aşı olmamasına rağmen, rutin aşılar sağlığınızı korumanın önemli bir parçasıdır. Gebelik sırasında grip ve tetanos aşıları sizi ve bebeğinizi korumaya yardımcı olur. Bu nedenle önerilen aşıları yaptırmaya devam etmelisiniz.
Evde doğum yapmak daha mı güvenlidir?
Doğum yapabileceğiniz en güvenli yer hala bir hastane veya kliniktir.En sağlıklı gebeliklerde bile doğum sırasında sorunlar ortaya çıkabilir. Acil bir durumda, bir hastane ortamı size ve bebeğinize aceleyle en iyi bakımı verebilir. Çalışmalar, evde doğan bebeklerin doğum sırasında ölme olasılığının hastanelerde doğanlardan iki kat daha fazla olduğunu göstermiştir. Bu nedenle doğum başlangıcını gösteren belirtileriniz varsa derhal doktorunuza veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
COVID-19’um varsa doğum sırasında beni neler bekliyor?
Sağlık ekibiniz, virüsü yayma riskini azaltmak için maske ve siperlik takabilir, özel kıyafetler giyebilir. Bebek için enfeksiyon riskini azaltmak adına yenidoğanın ayrı bir odada kalması gerekebilir.
COVID-19’lu anneler, bebeklerinden izole edilmeli mi?
Genel olarak hayır, çünkü yenidoğanın anneden SARS-CoV-2 alma riski düşüktür ve veriler, yenidoğana ayrı bir odada bakılsa da annenin odasında kalsa da, neonatal SARS-CoV-2 enfeksiyonu riskinde fark olmadığını göstermektedir. Ancak anneler bebekleriyle temas sırasında maske takmalı ve el hijyenine dikkat etmelidir. Diğer zamanlarda, anne ve yenidoğan arasında 1,5 metreden fazla fiziksel mesafe bırakılması uygundur.
Yakın zamanda COVID-19 geçirdim. Ne kadar süre daha bebeğimle ilgilenirken mesafe ve maske kurallarını uygulamalıyım?
Daha önce şüpheli veya doğrulanmış COVID-19’u olan semptomatik anneler, aşağıdaki izolasyonu sonlandırma kriterlerini ve önlemleri karşılamışlarsa, bebeklerine potansiyel virüs bulaşma riski olarak kabul edilmezler:
- Semptomlarının ilk ortaya çıkışından bu yana en az 10 gün geçtiyse (şiddetli geçirenler veya ciddi şekilde bağışıklığı zayıf olanlar 20 güne kadar),
- Ateş düşürücü kullanılmadan son ateşlerinin üzerinden en az 24 saat geçtiyse,
- Diğer semptomları iyileştiyse
Semptomu olmayıp da test yapılmış ve pozitif çıkmış anneler ise, test yapılmasının üzerinden 10 gün geçtikten sonra bulaştırma riski taşımazlar.
COVID-19 bebeğime anne sütü ile geçebilir mi?
Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda, anne sütünde virüse rastlanmamıştır. Ancak hasta olan kadınların virüsü anne sütü yoluyla bebeklerine geçirip geçiremeyeceği hakkında henüz yeterli bilgi yoktur. Anne sütü bebeklerde birçok hastalığa karşı koruma sağlar. Ayrıca çoğu bebek için en iyi beslenme kaynağıdır. Emzirmeye başlayıp başlamayacağınız konusunda doktorlarınız size gerekli bilgiyi verecektir.
Şüpheli veya doğrulanmış COVID-19’lu anneler emzirirken nelere dikkat etmeli?
Enfekte annelerden bebeklerine damlacık geçişi, emzirme sırasında yakın temas yoluyla gerçekleşebilir. Anneler, el ve meme hijyeni yaparak ve yüz maskesi kullanarak bu riski azaltmalıdır.
Alternatif olarak, anne iyileşene veya enfekte olmadığı kanıtlanıncaya kadar bebek, hijyen önlemlerinin ardından sağılmış anne sütü ile beslenebilir. Bu gibi durumlarda anne, pompa kullanımından önce ellerini yıkamalı ve pompa sırasında maske takmalıdır.
Emziren annenin COVID-19 tedavisi için ilaç kullanımı gerekebilir. Lopinavir/ritonavir, remdesivir ve hidroksiklorokin emzirme döneminde kullanılabilir. Favipravir emzirme dönemindeki annelere önerilmez.
COVID-19’u bebeğime geçirmekten nasıl kaçınabilirim?
COVID-19 belirtileriniz varsa veya teşhis konulduysa, enfeksiyonun bebeğinize geçmesini önlemek için aşağıdaki adımları atabilirsiniz:
- Bebeğinize dokunmadan önce ellerinizi yıkayın.
- Mümkünse emzirirken yüz maskesi takın.
- Göğüs pompası veya biberon parçalarına dokunmadan önce ellerinizi yıkayın ve kullandıktan sonra tüm pompa ve biberon parçalarını temizleyin.
Hamile kalmak istiyorum. COVID-19 yüzünden beklemeli miyim?
Bu kişisel bir seçimdir. Kararınızı sağlığınıza, COVID-19’un potansiyel risklerine ve diğer faktörlere göre verebilirsiniz. Araştırmacılar hala COVID-19’un hamile kadınlar üzerine olan etkilerini aydınlatma sürecindedir. Güncel raporlar hamile kadınların genel halka göre daha şiddetli semptomları olmadığını göstermektedir. Ancak, diyabet, akciğer hastalığı veya kalp hastalığı gibi bazı sağlık sorunları olan kişilerde daha yüksek ciddi hastalık riski vardır. Mevcut araştırmalara dayanarak, COVID-19’un gebelik veya doğum sırasında bir fetüse geçmesi olası değildir. Ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Doğumdan sonra, yenidoğan, virüse maruz kalırsa virüsü kapabilir. COVID-19 yayılırken gebe kalmanın olası risklerini doktorunuzla konuşun ve eşinizle birlikte karar verin.
Genel olarak COVID-19 hakkında bildiklerimize dayanarak, gebelerin, gebe olmayan yetişkinlerle aynı COVID-19 riskine sahip olduklarına inanıyoruz. Ancak, bu virüs hakkında hala bilinmeyen çok şey mevcut. Bununla birlikte, gebelerin COVID-19’a benzer virüslerle ve grip gibi diğer viral solunum yolu enfeksiyonlarıyla enfekte olduklarında daha yüksek ciddi hastalık riski yaşadıklarını biliyoruz. Ayrıca gebelikte meydana gelen ve vücutta enfeksiyon riskini artırabilecek değişiklikler olduğunu da biliyoruz. Bu nedenle, gebeyseniz, kendinizi mümkün olduğunca hastalıklardan korumaya çalışmanız her zaman, özellikle de bu dönemde çok önemlidir.
Kaynaklar:
- ACOG Coronavirus (COVID-19), Pregnancy, and Breastfeeding: A Message for Patients
- CDC COVID 19 Pregnancy&Breastfeeding
- T.C. Sağlık Bakanlığı Genel Bilgiler, Epidemiyoloji ve Tanı Rehberi
- RCOG
Hazırlayanlar:
Uzm. Dr. Işıl Ayhan
Uzm. Dr. Ezgi Darıcı
Prof. Dr. Engin Oral
02.12.2020
